Dominikanie Katowice

Niegdyś w bagnistej dolinie Rawy, noszącej wtedy nazwę „Rozdziannej” albo „Rozdzianki”, znajdowały się ubogie osady kuźników, wykorzystujących wody rzeki do celów – używając języka współczesnego – przemysłowych. Osady te należały do parafii boguckiej z kościołem pw. św. Szczepana . W tym miejscu warto wspomnieć, iż nazwa Katowice, oczywiście odnosząca się do wsi zagrodowej, wzmiankowana była pierwszy raz, w dokumencie wizytacyjnym ks. Krzysztofa Kazimirskiego z roku 1598. Z dokumentu tego wynika, iż parafia bogucka była stosunkowo rozległą parafią, oddaloną od skrajnych przysiółków nawet do piętnastu kilometrów. Taki stan rzeczy miał miejsce do roku 1860. Pierwszy nowy kościół katolicki (o charakterze tymczasowym), na terenie parafii boguckiej, został wybudowany w Katowicach w 1860 r. przy obecnym Pl. Wolności, tj. przy dawnej Karlstrasse in der Nähe des Wilhelmsplatzes. Parcelę podarowali właściciele majątku, których nazwisk nie wymienia literatura. Prace budowlane rozpoczęto w sierpniu tegoż roku, pod kierunkiem mistrza budowlanego Juliusa Hausse. Pozwoliły one na wybudowanie w bardzo krótkim czasie, drewnianego kościoła tymczasowego (przy zastosowaniu techniki muru pruskiego). Obiekt sakralny był bardzo skromny, o małej powierzchni. Niemniej jednak, został wybudowany według zaleceń sztuki budowlanej, co podkreśla zachowany do dzisiaj materiał historyczny. Dzięki staraniom kasjera zarządu dóbr Thiele-Winklera, Henryka Knappe i jego małżonki oraz przy wydatnej pomocy ks. dra Franza Heide z Raciborza, który był przyjacielem wrocławskiego biskupa pomocniczego Henryka Förstera, w Katowicach można było utworzyć kurację. Jak się wydaje i tym razem, pomogła w tym ofiarność ludzi, którzy na cele budowy, potrafili w ciągu krótkiego czasu zebrać sumę 2466 talarów. Dnia 11 listopada 1860 r. dokonano poświęcenia pierwszego katolickiego kościoła w dziejach Katowic. Po południu tego samego dnia, poświęcono cmentarz na granicy z Załężem, przy obecnej ulicy Gliwickiej. Do nowego kościoła uczęszczali wierni z Katowic i Brynowa, a także z Załęża oraz z Załęskiej i Katowickiej Hałdy, łącznie około 3100 osób. Nowym kościołem zarządzał ks. dr Theodor Kremski, dotychczasowy wikariusz z Opola, pochodzący z Tarnowskich Gór. Pierwszym organistą był nauczyciel A. Wagner. W skład kolegium kościelnego zostali powołani: skarbnik Knappe i starszy urzędnik Bernhard Warzecha. Ze względu na szybko rosnącą liczbę mieszkańców Katowic, powstała nagląca potrzeba budowy nowego ośrodka sakralnego w tym mieście. Po tym jak katowiccy chłopi przekazali na rzecz budowy, plac o powierzchni sześciu morgów przy Friedrichstrasse (obecnej Warszawskiej), 31 sierpnia 1862 r. położono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, którą uroczyście konsekrował, po ośmiu latach budowy, 20 listopada 1870 r. sufragan wrocławski Adrian Włodarski. Z tą chwilą ów kościół stał się kościołem parafialnym Katowic. Natomiast kościół nas interesujący, zaczął podupadać i z powodu braku środków na jego utrzymanie miał zostać sprzedany do rozbiórki.

Rok 1870 był rokiem zamykającym obrady I Soboru Watykańskiego (1869 –1870). W Rzymie 18 lipca tegoż roku, kiedy to nieomylność papieża została podniesiona do rangi dogmatu, oczywiście wtedy, gdy wypowiadał się w imieniu Kościoła, ks. Paul Kamiński z Katowic, wystosował okólnik otwarty do metropolity wrocławskiego, którego treść wyzwoliła rodzący się przeciwko temu dogmatowi ruch w postaci starokatolicyzmu i przyspieszyła jego aktywizację. Ks. Kamińskiemu udało się zdobyć licznych zwolenników nie tylko wśród lepiej sytuowanych obywateli, ale w szczególności pośród społeczności wiejskiej, a także zatrudnionych w dużej liczbie na tutejszych budowach oraz w kopalniach, francuskich i włoskich robotników. Sprawiło to, że katowicka gmina starokatolicka liczyła w tym okresie 1500 dusz. Jeden z członków gminy starokatolickiej nabył za sumę 550 talarów, pierwszy kościół katolicki na Wilhelmsplatz, który jak wcześniej wspomniano, przewidziany był do rozbiórki. Po przeprowadzeniu remontu i przygotowaniu świątyni do użytku, odprawiono w niej 22 lipca 1872 r. pierwsze nabożeństwo starokatolickie. W 1874 r. kościół przeniesiono ze względu na regulację Wilhelmsplatz, na teren wolnego skweru, na północ od Goethestrasse (ulica Opolska), na Karlstrasse (ulica Sokolska), gdzie znajduje się po dzień dzisiejszy, lecz w zmienionej formie. Była to budowla jednonawowa, utrzymana w stylu neogotyckim, z wieżą, przez którą prowadziło portalowe wejście do środka. Posiadała drewniany sufit. Dach początkowo składał się z gontów, które stopniowo zamieniano na papę, a następnie na dachówkę. Kościół ten był niewielkich rozmiarów i jednorazowo mógł pomieścić zaledwie 150 osób.

W miarę upływu lat, gdy Katowice od 1922 r. stały się siedzibą Administracji Apostolskiej, a od 1925 r. siedzibą biskupa, znaczenie Kościoła Starokatolickiego, tworzącego Unię Utrechcką stale malało. W 1925 r. Rząd Polski odmówił Katowickiej Gminie Starokatolickiej dalszego sprawowania czynności duszpasterskich. W ramach czynności windykacyjnych, nieruchomości tej gminy przeszły w posiadanie Skarbu Państwa Polskiego. W lipcu 1938 r Wojewoda Śląski oddał w ręce Kościoła lokalnego „kościółek” (z uwagi na jego gabaryty, tak przez wiernych został nazwany) przy ul. Sokolskiej, a od 7 sierpnia tegoż roku, stał się on własnością parafii Niepokalanego Poczęcia NMP. W tym samym dniu został powtórnie benedykowany, nadano mu tytuł Przemienienia Pańskiego. Uroczystą Mszę św. sprawował ówczesny proboszcz z Załęża ks. dr Józef Kubis, a podnoszącą na duchu homilię wygłosił ks. dr Emil Szramek. Odtąd prowadzono przy tym kościele działalność duszpasterską, pod przewodnictwem rektora tego kościoła ks. Wilhelma Ochmana (1938 – 1940), choć kurację utworzono przy nim dopiero 15 marca 1940 r., wydzielając teren z obszarów dwóch katowickich parafii: Mariackiej i św. Piotra i Pawła.

Pierwszym kuratusem, a następnie proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego, został ks. kan. dr Henryk Proksch pochodzący z Bogumina. Początkowo sprawował on opiekę duszpasterską dla 3800 parafian, lecz liczba ich stale rosła. Retrospektywnie patrząc, była to postać wręcz charyzmatyczna, a z pośród sporej już liczby księży proboszczów – wyjątkowa. Proboszcz ów, zainicjował starania dotyczące rozbudowy „kościółka” przy ul. Sokolskiej, ponieważ nie był on w stanie pomieścić wiernych uczestniczących w niedzielnej i świątecznej Eucharystii. Po dotkliwym uszkodzeniu kościoła przez bombę lotniczą w styczniu 1945 r., staraniem ks. Prokscha, władze wojewódzkie udostępniły dla celów kultu, do czasu usunięcia zniszczeń świątyni, obecny gmach Filharmonii Śląskiej. 23 stycznia 1953 r. Kuria Katowicka skierowała petycję do władz państwowych o rozbudowę kościoła. Kolejne prośby sprowadzano do wspólnego mianownika, zwracając projekt rozbudowy bez zatwierdzenia, jako nie uzgodniony z Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Nadal wierzono, że jest jeszcze szansa na rozbudowę, dlatego nie przeprowadzano żadnych remontów. Budynek niszczał, z dachu wypadały dachówki, a ściany wilgotniały.

Ks. Zygmunt Bauer (1959 – 1971), jako kolejny proboszcz, w 1960 r. przeprowadził remont kościoła, wykorzystując barak znajdujący się nieopodal kościoła dla prowadzenia katechezy i celów liturgicznych.

W latach 1971 – 1973 proboszczem był ks. Roman Szekiel. Dnia 6 sierpnia 1973 r., w święto Przemienienia Pańskiego, dzień odpustu, ordynariusz katowicki bp Herbert Bednorz, poinformował parafian o wstępnych, pomyślnych rozmowach z władzą państwową o rozbudowie kościoła.

W 1973 r. wszedł w życie dekret biskupa o zmianie duszpasterzy w parafii. Proboszczem został wtedy ks. Eugeniusz Szyszka (1973 – 1980). 16 września 1973 r. otrzymano zezwolenie na rozbudowę i od razu przystąpiono do prac przygotowawczych. W rozbudowę tą zaangażowano parafian. Robotami kierował mgr inż. Jan Nowak, realizując projekt inż. Tadeusza Łoboza, a po jego śmierci w 1975 r., prace projektowe inż. Jana Głucha. Prace budowlane ruszyły w 1975 r. po zorganizowaniu dostatecznej ilości materiału.

Rozbudowany kościół został poświęcony przez ordynariusza Katowickiego bp Herberta Bednorza 3 września 1978 r., a 18 marca 1985 r., tenże biskup wydał dekret potwierdzający fakt istnienia parafii Przemienienia Pańskiego. Kolejnymi proboszczami byli: ks. Piotr Kuczmierczyk (1980 – 1993), dzięki staraniom którego ukończono budowę organów; ks. Jan Waliczek (1993 – 1999), utworzył oratorium poświęcone bł. ks. Emilowi Szramkowi; ks. Zenon Działach (1999 – 2007), rozpoczął modernizację wnętrza kościoła; ks. Grzegorz Glenc (2007 – 2012), był kontynuatorem tych wszystkich prac, które zostały zapoczątkowane, a nie ukończone przez jego poprzedników.

Ważnym wydarzeniem w dziejach parafii Przemienienia Pańskiego w Katowicach, było przekazanie jej przez abpa Wiktora Skworca, dnia 26 sierpnia 2012 r. w ręce Ojców Dominikanów, którzy od ponad sześćdziesięciu sześciu lat usilnie zabiegali o umożliwienie im posługi duszpasterskiej na terenie tej właśnie parafii. Pierwszym zakonnym proboszczem tej wspólnoty został o. Michał Śliż OP. Od 5 lipca 2015 roku, proboszczem parafii był o. Tomasz Golonka OP. W czasie swojej kadencji rozpoczął długo oczekiwany remont naszego kościoła, zrealizowano m.in. ogrzewanie podłogowe, przebudowę prezbiterium, wyłożenie posadzki trawertynem raciszyńskim. Swój urząd proboszczowski zakończył 6 czerwca 2024 roku. 7 czerwca 2024 roku nowym proboszczem został o. Maciej Soszyński OP.